تحلیل و مقایسه ساختار میان رشته ای «علم اطلاعات و دانش شناسی» بر اساس خوشه بندی روابط استنادی آن در دو دوره قبل و بعد از پیدایش وب

هدف پژوهش حاضر تحلیل روابط میان رشته ای «علم اطلاعات و دانش شناسی» است. بدین منظور با بررسی و مقایسه حوزه های موضوعی استنادکننده و استنادگیرنده مجلات این رشته در پایگاه jcr طی دو بازه زمانی 1997-1987 و 2013-2003 و مقایسه نتایج به دست آمده، تأثیر پیدایش و توسعه فناوری اطلاعات بر روابط میان رشته ای آن بررسی شد. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل هم استنادی مجلات انجام شد که در آن از فنون رایج در علم سنجی شامل توزیع فراوانی قانون «برادفورد» و خوشه بندی سلسله مراتبی با رویکرد ward در نرم افزار آماری spss، و همچنین، سنجه شباهت ساختار همجواری خوشه بندی بهره گرفته شده است. جامعه پژوهش حوزه های موضوعی استنادکننده و استنادگیرنده 56 مجله علم اطلاعات و دانش شناسی در دوره 1997-1987 و 83 مجله در دوره 2013-2003 در پایگاه اطلاعاتی jcr است. یافته های پژوهش نشان داد که حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی بیش از آنکه مؤثر بر حوزه های دیگر باشد، متأثر از آن ها بوده است به نحوی که تعداد مجلات استنادگیرنده از آن ها از 1758 عنوان در دوره اول به 5303 عنوان در دوره دوم افزایش پیدا کرده است. ماتریس هم آیندی استنادهای حوزه های موضوعی تحلیل، و سه خوشه اصلی مشترک (استنادکننده و استنادگیرنده) در دوره اول و هفت خوشه مشترک (استنادکننده و استنادگیرنده) در دوره دوم ترسیم شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد که به طور کلی میزان و نحوه هم آیندی حوزه های علمی مختلف در خوشه بندی ها نشان از گسترده ترشدن دامنه حوزه های موضوعی تأثیرگذار و تأثیرپذیر از این حوزه دارد. شباهت ساختاری خوشه بندی های حاصل از محاسبه رابطه بین حوزه های موضوعی تأثیرگذار و تأثیرپذیر از آن ها در دوره دوم به طور متوسط 10 درصد بیشتر از شباهت ساختاری آن ها در دوره اول بوده است. همچنین، شباهت ساختار همجواری حوزه های موضوعی تأثیرگذار بر علم اطلاعات و دانش شناسی بیشتر از شباهت ساختاری حوزه های موضوعی تأثیرپذیر از آن است. بررسی تفاوت موجود بین هر یک از گروه های حوزه های موضوعی تأثیرگذار و تأثیرپذیر از این رشته با آزمون آماری anova و آزمون تعقیبیtukey  نشان داد که تفاوت معناداری در تعداد استنادهای حوزه های علمی مختلف تأثیرگذار و تأثیرپذیر از علم اطلاعات و دانش شناسی وجود دارد.